ЭКОНОМИКА

1990 –1992 წლებში – აზერბაიჯანის მთიანი ყარაბაღის რეგიონი (1991 წლამდე აზერბაიჯანის ადმინისტრაციულ ტერიტორიული ერთეულის საფუძველზე – შუშა, ხოჯალო,ასგარანი, ჰადრუთი,აღდარას რაიონების და ქალაქ ხანქანდის საერთო ტერიტორია –4.4 ათას კვ.კმ.) სომეხთა შეიარაღებული ძალების მიერ ოკუპირებულ იქნა. ამავე დროს ,ამ პერიოდში სომხეთის აზერბაიჯანის წინააღმდეგ გახორციელებული სამხედრო ანექსიის შედეგად ყაზახის რაიონის 7 სოფელი( ბაღანის–აირიმ, ზემო ექსიფარა, ქვედა ექსიფარა,ხეირიმლი, გიზილ ჰაჯილი, სოფული, ბარხუდარლი) სომეხ შეიარაღებულ დაჯგუფებათა მიერ დარბეული და გადამწვარ–გადაბუგული იქნა . ოკუპირებული ტერიტორიებიდან 6.500 კაცი ლტოლვილად იქცა. ყაზახის რაიონის, რომელსაც დღეს–დღეობით 699 კვ.კმ. ტერიტორია გააჩნია , 75 საცხოვრებელი დასახლების 8% ოკუპაციაში იმყოფება.



ამის გარდა იმ პერიოდში ნახჭივნის ავტონომიური რესპუბლიკის 5.368 კვ.კმ –ის მოცულობის ტერიტორიის 221 საცხოვრებელი პუნქტიდან ერთ–ერთი , სადარაქის რ–ნის ტერიტორიის ერთი ნაწილი, (0,5%) სოფელი ქარქი ოკუპირებულ იქნა (1990 წელი 19 იანვარი). ოკუპირებული ტერიტორიებიდან ლტოლვილი ადამიანების რაოდენობა 347 კაცს შეადგენს.

1988-1993 წლის შედეგებით – მონო–ეთნიკური სახელმწიფოს შექმნის სურვილის მქონე სომხეთის შეიარაღებულმა დაჯგუფებებმა , მისი მხარდამჭერი ქვეყნების დახმარებით ისარგებლეს და მთიანი ყარაბაღის რეგიონის მიმდებარე და მის ტერიტორიაზე 4–ჯერ დიდი ლაჩინის,ქელბეჯერის ,აღდამის,ფიზულის, ჯაბრაილის ,გუბადლის და ზანგილანის რაიონები ოკუპაციაში მოაქციეს. ეს ტერიტორიები სომხების ეთნიკური წმენდის მსხვერპლი გახდა. იმ პერიოდში სომხების სამხედრო ძალების აგრესიის შედეგად 1 მილიონზე მეტი (მოსახლეობის 15%) პირი ლტოლვილად და იძულებით გადასახლებულად იქცა, აზერბაიჯანის 20% –ზე მეტი ტერიტორია ოკუპირებულ იქნა.

აღდამის რაიონი. ტერიტორია –1150 კმ.კვ. (846,7 კმ.კვ., ანუ საერთო ტერიტორიის 77,4 % ოკუპირებულია) ოკუპირებული ქალაქებისა და სოფლების რაოდენობა –1 ქალაქი ,80 სოფელი. დღეს–დღეობით გუზანლის დასახლება და 10 სოფელი – 247 კმ.კვ. , ანუ საერთო ტერიტორიის 22,6 % კი აზერბაიჯანის მეთვალყურეობის ქვეშ იმყოფება და აღნიშნულ ტერიტორიებზე 90 ათასზე მეტი ადამიანია ( 37 ათასი ადგილობრივი,53 ათასი ლტოლვილი) დასახლებული. ფიზულის რაიონი. ტერიტორია–1390 კვ.კმ. (1112 კმ.კვ. ოკუპირებულია) ოკუპირებული ქალაქები და სოფლები– 1 ქალაქი,1 დაბა, 58 სოფელი . 1994 წელს დაბა ჰორადიზი და 22 სოფელი –600 კმ.კვ. ტერიტორია ოკუპაციიდან განთავისუფლებული იქნა და აზერბაიჯანის მეთვალყურეობის ქვეშ გადავიდა. ახალ დასახლებებში– 12 დაბაში და 21 სოფელში 114.452 მაცხოვრებელია (64545 ადგილობრივი ,50 ათასი იძულებით გადასახლებული) დასახლებული.

თართარის რაიონი. აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მილლი მეჯლისის 1992 წლის 13 ოქტომბრის თარიღის №327 გადაწყვეტილების საფუძველზე აზერბაიჯანის რესპუბლიკის აღდარას რაიონი გაუქმებული იქნა. ამ გადაწყვეტილების საფუძველზე გაუქმებული აღდარას რაიონის შემადგენლობაში მყოფი ქალაქი აღდარა და რაიონის13 სოფელი (უმუდლუ,ზაილიკი, მეთშენი,მორათაღი,აღაბაიალანჯი, მაღავუზი, აკოფ ქამარი, მინგრელსკი, ნერქინ ორათაღი,გასაპეთი, ჯანიათაგი, დამირლი,გულიათაგი) და მათი კუთვნილი მიწის ნაწილები თართარის რაიონის ადმინისტრაციულ ერთეულში გაერთიანდა და დღეს დღეობით ოკუპაციაში იმყოფება.

ხოჯავანდის რაიონი. დღევანდელი მთიანი ყარაბაღის რეგიონის მარტო ხოჯავანდის რაიონის ნარგიზთაფას ნაწილი (114 ათას მ.კვ.) აზერბაიჯანის მეთვალყურეობის ქვეშაა.

როგორც ყველა პერიოდში,სომხების მიერ განხორციელებულ ამ აგრესიულ პოლიტიკას თან სდევდ ამასობრივი ხოცვა–ჟლეტვა . ამრიგად 1988-1993 წლებში სომხეთის სამხედრო აგრესიის შედეგად 20 000 აზერბაიჯანელი მოკლული, 100 ათასზე მეტი კი დაჭრილი , 50 ათასზე მეტი კაცი დასახიჩრებული იქნა და სხვადასხვა ჯგუფის ხეიბარი გახდა. კონფლიქტის დროს 4853 კაცი უგზო–უკვლოდ დაიკარგა,მათგან 1357 კაცი ტყვეობიდან განთავისუფლებული იქნა, 783 კაცი კი დღესაც სომხეთში ტყვეობაში იმყოფება . საერთაშორისო წითელი ჯვრის კომიტეტის ინფორმაციით 439 კაცი ტყვეობაში დაიღუპა.

Прочитано : 1