ანალიტიკა

'იყოფენ' თუ არა სამხრეთ კავკასიას ევროკავშირი და აშშ და ცდილობენ თუ არა საქართველო სომხურ ლობს დაუმორჩილონ?
27.03.24 21:03

სომხეთის რესპუბლიკაში, ბოლოდროინდელ ტრადიციულ რუსოფობიასთან და რუსეთის მიმართ სიძულვილის გაძლიერებასთან და მუდამ აქტუალურ თურქფობიასთან ერთად, „ევროფილიაც“ გამძაფრდა. ამიერიდან ევროპა და ევროინტეგრაცია სომხებისთვის საცნობარო პუნქტია. ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანებისკენ „კურსის გატარების“ მოთხოვნა სულ უფრო და უფრო ხმამაღლა გაისმის, მით უმეტეს, რომ ორივე საკითხთან მიმართებაში საკვანძო სახელმწიფო საფრანგეთია, რომელიც ასე უყვართ სომეხ ნაციონალისტებს.

 

მართალია, სომხეთის რესპუბლიკას არ აქვს პირდაპირი წვდომა ევროკავშირთან სახმელეთო და საზღვაო გზით. აქ სომეხი ნაციონალისტებისთვის „გამოსავალი“ საქართველოსთვის ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მინიჭებაა. ის, რომ თურქეთს ეს სტატუსი დიდი ხანია აქვს, სომხებს გასაგები მიზეზების გამო სულაც არ „შთააგონებდა“. დღეს კი სომხეთი აპირებს „სარკმლის გაჭრას ევროპისკენ“ საქართველოს გავლით, თანაც სასურველია საქართველო „გრძელვადიან პერსპექტივაში“ სომხური ლობის ძალაუფლებას დაექვემდებაროს.

 

ამ მიმართულებით სომეხი ნაციონალისტების დიდი „შთაგონება“ იყო ბოლო დროს ფრანგული ჯავშანტექნიკის ტრანზიტი საქართველოს გავლით სომხეთში. ამან  ნამდვილად შეარყია საქართველოს საერთაშორისო პოზიციები, სამაგიეროდ უკიდურესად „შთააგონა“ სომეხი რევანშისტები. ისინი ახლა დარწმუნებულნი არიან, რომ საქართველო, რეგიონში ახალი ომის შემთხვევაში, შესაძლოა კიდევ ერთხელ დაემორჩილოს „ევროპული“ საფრანგეთის ზეწოლას და, შესაბამისად, მათ ზეწოლასაც.

 

ასევე, ამიერიდან, საკუთარუი „უსაფრთხოების“ საკითხებში, სინამდვილეში კი, საკუთარი აგრესიული გეგმების მფარველობის საკითხებში, სომხები აპირებენ დაეყრდნონ არა რუსეთს, არამედ ევროკავშირს და აშშ-ს. 2024 წლის 5 აპრილს ბრიუსელში დაგეგმილია ევროკავშირი-სომხეთი-აშშ ერთობლივი კონფერენცია სომხეთის პრემიერ-მინისტრის, აშშ-ის სახელმწიფო მდივნისა და ევროკომისიის პრეზიდენტის მონაწილეობით, რომელზეც იგეგმება სომხეთის უსაფრთხოების გარანტიების შესახებ დოკუმენტის ხელმოწერა.

 

აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესმდივანი აიხან ჰაჯიზადე გამოეხმაურა მედიის მოთხოვნას ევროკავშირი-სომხეთი-აშშ-ის ერთობლივი კონფერენციის შესახებ დასმულ საკითხებს. მან გაიხსენა, რომ „აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო პროცესი ინიცირებული იყო აზერბაიჯანული მხარის მიერ, რომელიც ყოველთვის ავლენდა კონსტრუქციულ პოზიციას პოსტკონფლიქტური ნორმალიზაციის ყველა საკითხთან დაკავშირებით.

 

2022 წლის 6 ოქტომბერს პრაღის ოთხმხრივი შეხვედრის დროს აზერბაიჯანულ მხარეს სთხოვეს თანხმობა გაეცა 40 ევროკავშირის სამოქალაქო მონიტორინგის ექსპერტისგან შემდგარი ევროკავშირის მოკლევადიანი სადამკვირვებლო მისიის (EUMCAP) განლაგებაზე,  შეუზღუდავი საზღვრის სომხური მხარის გასწვრივ, რასაც ხელი უნდა შეეწყო აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის ნდობის ჩამოყალიბებისათვის. სამწუხაროდ, საწყისი ორთვიანი პერიოდის შემდეგ, აზერბაიჯანის თანხმობის გარეშე, EUMCAP გადაკეთდა ევროკავშირის მისიად სომხეთში (EUMA) მნიშვნელოვანი გაფართოებით და დამკვირვებლების გაცილებით დიდი რაოდენობით.

 

მას შემდეგ მისია აქტიურად გამოიყენებოდა, როგორც ანტიაზერბაიჯანული პროპაგანდის ინსტრუმენტი. უფრო მეტიც, კანადის გაწევრიანება EUMA-ში დე ფაქტო მოგვაგონებს ნატოს მისიას. ამას ასევე თან ახლდა განცხადებები, რომლებშიც EUMA-ს შემაკავებელი ძალა უწოდეს და აზერბაიჯანის შესაძლო ინტერვენციის უსაფუძვლო ილუზია შექმნა“.  

 

ამრიგად, იმედგაცრუებულნი უცხო მიწების (ამ შემთხვევაში, აზერბაიჯანული ყარაბაღის რუსეთის დახმარებით) წართმევის წარუმატებელი მცდელობებით, სომეხ ნაციონალისტებს ფაქტობრივად სურთ ამის გაკეთება ევროკავშირისა და ნატოს დახმარებით და მათ „საფარქვეშ“. ფაქტობრივად ახალი აგრესიისთვის იარაღდებიან.

 

აიჰან ჰაჯიზადეს თქმით, შეშფოთების მიზეზი არის საფრანგეთის ხელმძღვანელობით ჩატარებული კამპანია, რომელიც მიზნად ისახავს სომხეთის მილიტარიზაციას, რომელიც ასევე მოიცავს ახალ დაპირებებს სამხედრო მარაგების (მათ შორის ლეტალური და შემტევი იარაღის) გაზრდის შესახებ. სომხეთთან სამხედრო თანამშრომლობის გაღრმავების შესახებ განცხადება ცოტა ხნის წინ ევროკავშირის კიდევ ერთმა წევრმა ქვეყანამ, საბერძნეთმა გააკეთა. გარდა ამისა, სომხეთისთვის სამხედრო დახმარების გაწევის გეგმები ევროპის სამშვიდობო ფონდის ფარგლებში და მოხსენებები, რომ 5 აპრილის შეხვედრა მოიცავს სამხედრო კომპონენტებს, კიდევ უფრო დიდ შეშფოთებას იწვევს და ძირს უთხრის რეგიონში სამშვიდობო მცდელობებს.

 

საინტერესოა, რომ აზერბაიჯანი თითქმის 30 წლის განმავლობაში იყო შეიარაღებული აგრესიის, ოკუპაციისა და ეთნიკური წმენდის მსხვერპლი იყო და მიუხედავად გაეროს უშიშროების საბჭოს ოთხი რეზოლუციისა, რომლებიც ითხოვდნენ სომხური საოკუპაციო ძალების დაუყოვნებლივ, სრულ და უპირობო გაყვანას, აზერბაიჯანს არასოდეს მიუღია ასეთი უპირობო მხარდაჭერა ევროკავშირისა და აშშ-სგან.

 

ევროკავშირისა და აშშ-ს ასეთი ქმედებები აშკარად ცალმხრივი და მიკერძოებული და ორმაგი სტანდარტებზეა დაფუძნებული. აღნიშნული კონფერენცია მოკლებულია სრულ გამჭვირვალობას, არ გააჩნია რეგიონალური ინკლუზიურობა და ეწინააღმდეგება რეგიონში ნდობისა და მთლიანობის ხელშეწყობას და საჭიროებას. ეს ქმნის ახალ გამყოფ ხაზებს და ე.წ გავლენის სფეროებს რეგიონში, იმის ნაცვლად, რომ  სომხურ მხარეს კეთილსინდისიერად მოლაპარაკებისკენ უბიძგოს.

 

აიხან ჰაჯიზადემ აღნიშნა, რომ სომხეთში რევანშისტული განწყობების გათვალისწინებით, ვაშინგტონისა და ბრიუსელის ღია პროსომხურმა გამოსვლამ სომხეთში შეიძლება შექმნას საშიში ილუზია, რომ ევროკავშირი და შეერთებული შტატები აპირებენ სომხეთის მხარდაჭერას აზერბაიჯანის წინააღმდეგ შესაძლო ახალ პროვოკაციებში. ამ შემთხვევაში, ევროკავშირი და აშშ იზიარებენ პასუხისმგებლობას სომხეთის მხრიდან ნებისმიერ შესაძლო დესტაბილიზაციაზე.

 

აზერბაიჯანი მოუწოდებს ყველა მხარეს, თავი შეიკავონ სამშვიდობო მცდელობების კონტრპროდუქტიული ნაბიჯებისგან, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ესკალაციისა და დაძაბულობის ახალი ტალღები რეგიონში. განსაკუთრებით ახლა, როდესაც არსებობს უნიკალური შესაძლებლობა, მივაღწიოთ გრძელვადიან მშვიდობას, სტაბილურობას და უსაფრთხოებას საერთაშორისო სამართლის ფუნდამენტური ნორმებისა და პრინციპების საფუძველზე.

 

შეიძლება ითქვას, რომ არსებითად, სამხრეთ კავკასიის „დაჩეხვის“ პროცესი დაიწყო იგივე აშშ-სა და ევროკავშირის ინიციატივით, სადაც „დამშლელთა“ გეგმების მიხედვით, ერთ მხარეს შეიძლება  დარჩეს „პროფრანგული“ სომხეთი, რომელიც მიიღებს „უსაფრთხოების გარანტიებს“ ევროკავშირიდან და აშშ-დან და მის ლობის დაქვემდებარებული  საქართველო, მეორე მხარეს კი -  აზერბაიჯანი.

 

ამავდროულად, სომხური ლობის ინტერესებიდან გამომდინარე, ქართული პოლიტიკის ასეთი გაურკვეველი მდგომარეობისთვის მადლიერების ნიშნად, სომხები და მისი მფარველები არ აპირებენ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას. ბოლოს და ბოლოს, ოკუპირებულ აფხაზეთში ისინი უკვე უმრავლესობას წარმოადგენენ. მათი დომინანტური პოზიცია ამ ტერიტორიაზე, ოკუპაციისა და სეპარატისტული რეჟიმის შენარჩუნებით, მხოლოდ გაძლიერდება.

 

ბუნებრივია, სამხრეთ კავკასიის „დაყოფამ“ შესაძლოა კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენოს სატრანზიტო პროექტები შუა დერეფნის გასწვრივ, ენერგეტიკიდან რკინიგზამდე და მსოფლიო ეკონომიკისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონეც. ეს არის საფრანგეთის ოცნება, რომელიც სომხეთის დახმარებით აპირებს როგორც თურქული სამყაროს, ისე ევრაზიული ტრანზიტის „გაჭრას“. ის, რომ საქართველოს ეკონომიკა საბოლოოდ ჩავარდება მძიმე კრიზისში, არ აწუხებს არც „ევროპელს“ და არც, განსაკუთრებით, სომეხ „საქართველოს მეგობრებს“. პირიქით, სომეხი ნაციონალისტებისთვის უკეთესია, რაც უფრო ღარიბი და სუსტი იქნება საქართველო -მით უფრო ადვილი იქნება მისი მოქცევა თავისი გავლენის ქვეშ. უფრო მეტიც, სომეხ „კეთილმოსურნეებს“ შეუძლიათ ჩვენი ქვეყანა ომებისა და არასტაბილურობის უფსკრულში გადაჩეხონ, რათა განახორციელონ თავიანთი დიდი ხნის ზრახვები და „გაარღვიონ“ დერეფანი შავი ზღვისკენ. აზერბაიჯანს და თურქეთს კი ძლიერი, სტაბილური და აყვავებული საქართველო სჭირდება, რომელმაც აღადგინა ტერიტორიული მთლიანობა. იმავდროულად, აშშ-სა და ევროკავშირისგან „უსაფრთხოების გარანტიების“ მიღების შემდეგ, ფრანგული და ინდური იარაღის მიღების შემდეგ, სომხეთს შეუძლია კვლავ გადავიდეს უცხო ტერიტორიების დაკავების მცდელობებზე. თანაც არა მარტო აზერბაიჯანულისა.

 

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 2026