შესაძლებელია თუ არა ატომური რეაქტორის მინდობა ნაციონალისტებისთვის, რომლებიც არაადამიანურ სიძულვილამდე დაეშვნენ?
03.10.23 14:40

ჰაის ნაციონალისტების ქცევა სულ უფრო მეტ შეშფოთებას იწვევს სომხეთის რესპუბლიკის ყველა კეთილგონიერი მეზობლის მხრიდან. მათ ეს-ესაა დაიფიცეს, რომ არავითარ შემთხვევაში არ დატოვებდნენ ყარაბაღს, რომ აქ ცხოვრობდნენ ნეოლითის დროიდან  და ფაქტიურად ერთ კვირაში აზერბაიჯანული ყარაბაღის ჰაის მთელი მოსახლეობა გაიქცა.

 

გაეროს მისია კი დაბნეულია დარჩენილი ჰაის რაოდენობის შეფასებით, ციფრები 50-დან 1000 ადამიანამდე აჩვენებს.  ცხადია, ვინც დარჩა არიან არა პასუხისმგებელი სპეციალისტები, არამედ, სავარაუდოდ - მოხუცი პენსიონერები სოფლებში, რომლებსაც ახსოვთ, რომ სავსებით შესაძლებელია აზერბაიჯანელებთან მშვიდობიანი ცხოვრება და ყველაფერზე მოლაპარაკება. მიუხედავად იმისა, რომ არავინ არავის დევნიდა, აზერბაიჯანი კი დაჟინებით სთავაზობდა ყველას, ვინც წავიდა დარჩენილიყვნენ და მიეღოთ მოქალაქეობა და მასთან დაკავშირებული ყველა უფლება.

 

ბედნიერებაა, რომ სეპარატისტულ „არცახში“ არ იყო საშიში ტექნოლოგიური საშუალებები. რა მოხდებოდა, რომ ჰქონოდათ? მაგალითად, ქიმიური ქარხნები ან ატომური ელექტროსადგური. ძნელი წარმოსადგენია, რა სახის კატასტროფის საფრთხე დაემუქრება შემდეგ რეგიონს, თუ მაგალითად, ადამიანის მიერ შექმნილ სახიფათო ობიექტს მოულოდნელად დატოვებს პერსონალი.

 

ეს სიტუაცია სომხეთში ერთხელ უკვე მოხდა. 1988 წლის სპიტაკის მიწისძვრის დროს, როდესაც ჯერ კიდევ არსებობდა სსრკ თავისი მკაცრი დისციპლინითა და მომთხოვნობით, მეწამორის ატომური ელექტროსადგურის პერსონალმა დატოვა ეს უკიდურესად საშიში ობიექტი. მაშინ მხოლოდ სასწაულით აიცილეს აქ ჩერნობილზე უარესი კატასტროფა. შეგახსენებთ, რომ ჩერნობილში ხალხი არ მუშაობდა, ამიტომ ადამიანებმა 1986 წლის აპრილში გაწირეს სიცოცხლე სტიქიის მასშტაბების შესამცირებლად და სხვა ადამიანების გადასარჩენად. მაგალითად, მეხანძრეები მწველი რადიოაქტიური რეაქტორის შიგ გახურებულ გულში შედიოდნენ. იგივე გამბედაობას მეწამორის ჰაი ნაციონალისტებისგან კატასტროფის შემთხვევაში ნამდვილად ვერ დავინახავთ. მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურზე 1988 წელს მომუშავე ჰაიები მთელი თავისი ნაციონალიზმით არ აპირებდა თავის გაწირვას „სომხეთის გადარჩენისთვის“. მათ არც კი რცხვენოდათ ის ფაქტი, რომ მათი უპასუხისმგებლობის გამო მიწა, საიდანაც ახლახან განდევნეს მისი მკვიდრი მოსახლეობა, აზერბაიჯანელები, შეიძლება გადაიქცეს რადიოაქტიურ უდაბნოდ. ისინი საკუთარ თავებს შველოდნენ.

 

და დღეს, როდესაც დაინახა, თუ როგორ უპასუხისმგებლოდ იქცევიან მათი მეზობლები, ემორჩილებიან მხოლოდ პრიმიტიულ ინსტინქტებს, სომხეთის რესპუბლიკის მეზობელი აღმოსავლეთ თურქეთის პროვინციების მოსახლეობამ მართლაც გამოხატა შეშფოთება, გაიხსენა, თუ  რა საშიში ობიექტი მდებარეობს საზღვრიდან სულ რაღაც 16 კილომეტრში. მეწამორის ატომური ელექტროსადგური ამჟამად ყველაზე მოძველებული და საშიში ატომური ელექტროსადგურია მსოფლიოში. მეწამორის ატომური ელექტროსადგური მდებარეობს სეისმურად აქტიურ ზონაში, სადაც ნებისმიერ დროს შესაძლებელია მოხდეს დამანგრეველი მიწისძვრა, იმაზე უარესი, ვიდრე ბოლო დროს სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში მოხდა. ეს გარდა იმისა, რომ ჰაის ნაციონალისტებმა არაერთხელ აღიარეს თავიანთი განზრახვა გამოიყენონ მეწამორის ატომური ელექტროსადგური ატომური შანტაჟისთვის და თავად ააფეთქონ ის, თუ მეზობელი ქვეყნები არ დააკმაყოფილებენ მათ უაზრო „მოთხოვნებს“.

 

თურქეთის პარლამენტის პეტიციების კომისიამ მიიღო მოქალაქეების მიმართვა სომხეთის მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურთან დაკავშირებული რისკების წინააღმდეგ ზომების მიღების მოთხოვნით. მოქალაქეები თხოვნას იმით ამართლებენ, რომ ატომური ელექტროსადგური თურქეთიდან მხოლოდ 16 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს და მისი მოქმედების ვადის ამოწურვის გამო საფრთხეს წარმოადგენს.

 

თურქეთმა მეწამორის ატომური ელექტროსადგურის საქმიანობის შეჩერების თხოვნით IAEA-ს მიმართა. ევროკავშირი ასევე ითხოვს ამ სადგურის დახურვას, რადგან ის მიწისძვრის ზონაშია და მოძველებული ტექნოლოგიებით არის აღჭურვილი.

 

 მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურს, რომლის მშენებლობა 1970 წელს დაიწყო, ორი რეაქტორია. ეს უკანასკნელი 1989 წელს სომხეთში სპიტაკის მიწისძვრის შემდეგ (1988 წ.) შეჩერდა. 1995 წელს, სარემონტო სამუშაოების შემდეგ, მეორე რეაქტორი განახლდა. მისი საექსპლოატაციო ვადა (რომელიც გახანგრძლივდა ყველა სტანდარტის დარღვევით - თუმცა ასეთი ობიექტების ექსპლუატაციის გაგრძელება რეალურად შეუძლებელია) 2026 წელს დასრულდება.

 

სომხეთის მეწამორის ატომური ელექტროსადგური დიდ ბირთვულ საფრთხეს უქმნის მთელ რეგიონს.  არა მარტო აზერბაიჯანს, თურქეთს, საქართველოს, არამედ თავად სომხეთსაც. ამიტომ, დადგა დრო, დაუყოვნებლივ დაიხუროს მეწამორის ატომური ელექტროსადგური, მისი ობიექტები, ბირთვული საწვავის და ნარჩენების შესანახი ობიექტები მკაცრი გარე კონტროლის ქვეშ მოექცეს. ეს განსაკუთრებით აქტუალურია დღეს, როცა თავად სომხეთის რესპუბლიკაში ექსტრემისტული ძალები საუბრობენ იმაზე, თუ როგორ აპირებენ გადატრიალების განხორციელებას და შემდეგ ომს უკვე გაუქმებული „არცახის“ „ახალი მიაცუმისთვის“. ეს ნიშნავს, რომ მეწამორის ატომური ელექტროსადგური შესაძლოა ქაოსის ეპიცენტრში აღმოჩნდეს. არის სრულიად შეურაცხადი ტერორისტების მიერ მისი ხელში ჩაგდების საფრთხე, რაც საგრძნობლად ზრდის ისედაც ზღვარგადასულ საფრთხეს უახლოეს მომავალში შესაძლო ავარიისა.

 

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 172