შეხვედრა თეირანში, ირანის ინტერესი „მშვიდობისმყოფელის“ სტატუსით და "საკუთარი ალტერნატივის" სახით ზანგეზურის დერეფნის შეთავაზება
24.10.23 14:00

მეორე შეხვედრას 3+3 ფორმატში საგარეო საქმეთა მინისტრების დონეზე თეირანში 2023 წლის 23 ოქტომბრის საღამოს (პირველი შეხვედრა ამ ფორმატში, მაგრამ საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილეების დონეზე, 2021 წლის ბოლოს იყო მოსკოვში. ) წინ უძღოდა როგორც გეოპოლიტიკური ვითარების ცვლილება, ასევე ტრაგიკული მოვლენები, რამაც მკვეთრად გაართულა ვითარება ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში.

 

2021 წლის ბოლოდან რუსეთმა მოახერხა უკრაინაში წელიწადნახევარზე მეტხანს გაგრძელებულ ომში ჩაფლულიყო, სადაც ირანი მას მნიშვნელოვან დახმარებას უწევს იარაღით. ასეთ ვითარებაში რუსეთის ფედერაციას არ შესწევდა ძალა „გადაერჩენა“ ე.წ. „არცახის“ სეპარატისტული პროექტი და 2023 წლის სექტემბერში აზერბაიჯანის არმიამ საბოლოოდ გაანადგურა იგი. ხანკენდისა და ყარაბაღის სხვა საკვანძო დასახლებებზე აზერბაიჯანის დროშა აღიმართა. შემდეგი არის სომხეთის მიერ კომუნიკაციების განბლოკვის შესახებ შეთანხმების შესრულება და ზანგეზურის დერეფნის გახსნა.

 

ირანი რთულ გეოპოლიტიკურ სიტუაციაშია. ფაქტობრივად, ომი ისრაელსა და პალესტინელებს შორის 2023 წლის 7 ოქტომბერს დაიწყო და დაბომბვისგან, პირველ რიგში, მშვიდობიანი მოსახლეობა - ღაზას სექტორში მცხოვრები პალესტინელები ზარალდებიან. გარკვეულ გეოპოლიტიკურ ძალებს აშკარად სურთ ირანის ჩათრევა ამ ომში და თეირანი, ფორმალურად რომ უჭერს მხარს პალესტინელებს, ფაქტობრივად, მთელი ძალით ცდილობს თავი აარიდოს „დიდ ომში“ ჩათრევას.

 

სავარაუდოდ, ასეთ ვითარებაში გადაიხედოს თეირანის წინა გეგმები, რათა თავიდან აიცილოს ზანგეზურის დერეფნის გახსნა და სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების დადება კომუნიკაციების სრული განბლოკვით. და ეს თავად თეირანის ინტერესებშია.

 

ირანს არ სჭირდება მორიგი ომის ორგანიზება, მასში ჩათრევის პერსპექტივით. თუმცა, გარკვეულ გარე ძალებს ეს აშკარად სურთ. პარადოქსულად, ამაში საფრანგეთიც ხელს უწყობს.

 

ამასობაში საფრანგეთმა და სომხეთმა გააფორმეს იარაღის შესყიდვის ოფიციალური ხელშეკრულება. საფრანგეთის თავდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელმა ლეკორნუმ ავტორიტეტულ გამოცემა Le Parisien-თან ინტერვიუში სომეხ კოლეგასთან შეხვედრამდე განაცხადა, რომ შეხვედრის დაწყებამდე გამოცხადდება, რომ სომხეთი ფრანგი მწარმოებლებისგან იარაღს შეისყიდის. კერძოდ, „კონტრაქტის გაფორმების შესახებ, რომელიც საშუალებას მისცემს ქვეყანას დაიცვას თავისი საჰაერო სივრცე“. გასაგებია, რომ თავად ფრანგები არ იბრძოლებენ სომხური ინტერესებისთვის და რუსეთი ამას აღარ აპირებს. ეს პირდაპირ აჩვენა რუსეთის ფედერაციისთვის „არცახის“ სეპარატისტების სრულ „ჩაბარებას“.

 

ეს იმას ნიშნავს, რომ „სომხეთის სამხედრო მხსნელის“ როლი რეგიონში ირანისთვის იყო განკუთვნილი, რაც ირანსა და ისრაელს შორის შეტაკების პერსპექტივით, თეირანის რეჟიმს ფაქტობრივად უიმედო მდგომარეობაში აყენებს. იმავდროულად, იგივე საფრანგეთი აქტიურად „ასხამს ცეცხლზე ნავთს“ თავისი აგენტების მეშვეობით თავის ყოფილ კოლონიაში, ლიბანში, პროირანულ მარიონეტებს, ჰეზბოლას, ისრაელთან ომში ჩათრევით. "ომი ორ ფრონტზე" და უახლოეს მომავალში, ირანისთვის ძალიან რეალური საფრთხე ხდება. შედეგად, თეირანი მოულოდნელად აღმოჩნდა სამხრეთ კავკასიაში სამშვიდობო პროცესის მთავარი დაინტერესებული მხარე.

 

ის ფაქტიც, რომ საქართველომ ბოლო წუთას უარი განაცხადა 3+3 ფორმატში გამართულ შეხვედრაში მონაწილეობაზე (რომელიც არ მონაწილეობდა 2021 წლის ბოლოს მოსკოვში 3+3 ფორმატში გამართულ შეხვედრაში) ასევე გასაგებია და დიდი ალბათობით აზერბაიჯანისა და თურქეთის მხრიდან გასაგებია. უფრო მეტიც, საქართველომ, პრემიერ-მინისტრის ირაკლი ღარიბაშვილის წარმომადგენლობით, აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის ქვეყანაში ბოლო ვიზიტის დროს გამოთქვა მზადყოფნა, იმოქმედოს როგორც შუამავალმა აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების დადებაში.

 

ის, რომ საქართველომ უარი თქვა თეირანში 3+3 ფორმატში გამართულ შეხვედრაზე მონაწილეობაზე, ნაწილობრივ აიხსნება ქვეყანაში არსებული შიდა პოლიტიკური ვითარებით. საქართველოში უბრალოდ იყო პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილის იმპიჩმენტის მცდელობა, რომელიც წარუმატებელი აღმოჩნდა (საჭირო 100 ხმიდან საპარლამენტო უმრავლესობამ იმპიჩმენტისთვის 86-ის მოგროვება შეძლო). როგორც ცნობილია, სალომე ზუაბიშვილი საფრანგეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ყოფილი თანამშრომელია. მართალია, ამ სტრუქტურებს „ყოფილი“ არ ჰყავთ, ამიტომ სალომე ზურაბიშვილი, ერთი მხრივ, არის „მკაცრად პროფრანგული“ პოლიტიკის გამტარებელი, მეორე მხრივ კი „გადავიდა“ ქართული ოპოზიციის მხარეს, რომელიც მხოლოდ მიზეზს ეძებს იმისთვის, რომ მმართველი „ქართული ოცნება“ „ეროვნული ინტერესების დათმობასა და „რუსეთისთვის მუშაობაში“ დაადანაშაულოს. შესაბამისად, ასეთ ვითარებაში საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელის მონაწილეობა პრობლემური იქნებოდა.

 

საქართველო დღესაც მოელის, რომ აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონში მომხდარი ოკუპაციის შეწყვეტისა და სეპარატისტული რეჟიმის ლიკვიდაციის პრეცედენტი რაც შეიძლება მალე გავრცელდება მის ოკუპირებულ ტერიტორიებზეც - აფხაზეთსა და სამაჩაბლოზე. და საქართველო ყოველთვის მზადაა დაიწყოს მოლაპარაკებები საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მშვიდობიანი აღდგენის შესახებ. უფრო მეტიც, რუსეთი დღეს, რომელიც ამ ტერიტორიებს იკავებს, არ არის იმ მდგომარეობაში, რომ უგულებელყოს საქართველოსთან კეთილმეზობლური ურთიერთობების დამყარების აუცილებლობა. ამის ალტერნატივა არის რუსეთის ფედერაციის გეოპოლიტიკური გავლენის სრული გაუქმება რეგიონში, გარდა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების ორი „ნაგლეჯისა“, რომლის გათავისუფლებაც ნებისმიერ შემთხვევაში, ადრე თუ გვიან მაინც მოუწევს.

 

იმავდროულად, საგარეო საქმეთა მინისტრს სერგეი ლავროვს თეირანში 3+3 ფორმატში მოლაპარაკებებში მონაწილეობისთვის ვიზიტის წინა დღესაც ჰქონდა გარკვეული პრობლემები ახლო აღმოსავლეთის მოვლენებთან დაკავშირებით. რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელმა „მიიღო გაფრთხილება“ რუსეთის ფედერაციის პროისრაელის ლობისგან, რომელიც აშკარად უკმაყოფილოა რუსეთისა და ირანის ალიანსით და ორივე ქვეყნის პალესტინელების მხარდაჭერით. რუსული პროპაგანდისტული არხის Soloviev Live წამყვანი, პოლიტოლოგი ევგენი სატანოვსკი, „ანტიისრაელის განცხადებების“ საპასუხოდ, უხეში იყო რუსეთის ფედერაციის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილის მიხეილ ბოგდანოვისა და საგარეო საქმეთა სამინისტროს ოფიციალური წარმომადგენლის მარია ზახაროვას მიმართ, რომელსაც ეთერში "ლოთ ნაძირალას" უწოდებს.

 

სკანდალი მიჩუმათდა; ევგენი სატანოვსკი, სავარაუდოდ, "გაათავისუფლეს" ვლადიმერ სოლოვიოვის არხიდან და მან ბოდიში მოიხადა. თუმცა, ყველასთვის აშკარაა, რომ მომხდარი დემარში, არის აშკარა საზოგადოებრივი ზეწოლა სერგეი ლავროვზე. შეგვიძლია მხოლოდ ვივარაუდოთ, თუ რა ხდება კულისებში. მკაფიო მიზანია - აიძულოს რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ შეზღუდოს მხარდაჭერა ისრაელის გეოპოლიტიკური ოპონენტებისთვის და, პირველ რიგში, ირანის მიმართ, პალესტინის საკითხში.

 

მაგრამ რუსეთის ფედერაციისთვის დღეს ის პროექტები ირანთან, რომლებიც მდებარეობს პალესტინიდან „შორს“ და განსაკუთრებითაც არ ეხება ისრაელს, ძალიან მნიშვნელოვანია. მათ შორისაა ისეთი სატრანსპორტო დერეფნები, როგორიცაა „აღმოსავლეთი-დასავლეთი“ (მათ შორის, ზანგეზურის დერეფანი, რომლითაც რუსეთის ფედერაცია დაინტერესებულია, როგორც თურქეთთან რკინიგზით პირდაპირი კავშირით), ასევე ჩრდილოეთ-სამხრეთის მიმართულებით.

 

ამ დერეფნების მხარდაჭერაზე თეირანში გამართულ შეხვედრაზე მოწმობს მის პირველი შედეგები, რაზეც ისაუბრა მასში მონაწილე აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა. ბაირამოვმა კერძოდ აღნიშნა, რომ ბაქო-თბილისი-ყარსის სარკინიგზო პროექტი აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის მონაწილეობით, ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფანი რუსეთის, აზერბაიჯანისა და ირანის მონაწილეობით, სამმხრივი ფორმატი „აზერბაიჯანი-ირანი-თურქეთი“ არის. ნათელი მაგალითი იმისა, რომ ისინი ემსახურებიან არა ერთი სახელმწიფოს, არამედ მათში ჩართული ყველა ქვეყნის სარგებელს.

 

ირანი ლობირებს ზანგეზურის დერეფნის „ალტერნატივას“ და ცდილობს შესთავაზოს სარკინიგზო კავშირი აზერბაიჯანის მთავარ ტერიტორიასა და ნახიჩევანს შორის მისი ტერიტორიის გავლით, რაც ასევე ახსენა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა. მაგრამ ირანის კატეგორიული უარი მეგრის გავლით ზანგეზურის დერეფნის გახსნაზე ამჯერად შეხვედრის შემდეგ ოფიციალურად არ გამოცხადებულა.

 

არსებობს იმედი, რომ აღმოსავლეთ-დასავლეთის მარშრუტზე ტრანზიტისთვის შეიძლება საბოლოოდ გამოჩნდეს რამდენიმე ურთიერთშემავსებელი მარშრუტი, მათ შორის უკვე მოქმედი და აქტიურად განვითარებადი ბაქო-თბილისი-ყარსის მარშრუტი საქართველოს გავლით და ასევე ზანგეზურის დერეფანი.

 

გარდა ამისა, თეირანში გამართული 3+3 ფორმატის შეხვედრის მონაწილეებმა დაადასტურეს თავიანთი ინტერესი მშვიდობის დამყარებით რეგიონში, პირველ რიგში აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის. „მხარეებმა კმაყოფილება გამოთქვეს აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის, აზერბაიჯანსა და ირანს, სომხეთსა და თურქეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზაციის პროცესებით. ყველა ამ საკითხთან დაკავშირებით, რუსეთი აქტიურად უჭერს მხარს ნორმალიზების პროცესებს და ჩვენ ამას გავაგრძელებთ“, - განაცხადა შეხვედრის შემდეგ რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა. მან ასევე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის კონფლიქტი მოგვარებულია და ახლა მხარეებს რჩება შემდგომი პრაქტიკული ნაბიჯები ურთიერთობების სრულად ნორმალიზებისთვის.

 

„ორივე მხარე შეთანხმდა, რომ ყარაბაღი აზერბაიჯანს ეკუთვნის,  ეს კი მთავარი გადაუჭრელი საკითხი იყო. ახლა, რა თქმა უნდა, რჩება პრაქტიკული ნაბიჯები ურთიერთობების სრულად ნორმალიზებისთვის, უპირველეს ყოვლისა, სამშვიდობო ხელშეკრულების მომზადება, საზღვრების დელიმიტაცია და სატრანსპორტო ეკონომიკური კავშირების დამყარება ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე, როგორც ეს შეთანხმებული იყო რუსეთის, აზერბაიჯანისა და სომხეთის პრეზიდენტების შეხვედრებზე“, - განაცხადა რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელმა.

 

 ეს ყველაფერი ნიშნავს, რომ გამორიცხულია „რევანშისტული“ ომი, რომლის იმედიც ჰაი ნაციონალისტებს ჰქონდათ. დღეს არც ირანი და არც რუსეთი არ ინტერესდებიან ამით.

 

 

ალექსანდრე ჩხეიძე

წაკითხულია : 352